عزلت پژوهش
 |
ضرورت و اهميت پژوهش در تمام زمينهها و بهويژه در آموزش و پرورش بر هيچكس پوشيده نيست و پرداختن به آن واقعيتي انكارناپذير است.
اصولاً اصلاح، بهبود و پيشرفت نظام آموزشي، منوط به اجراي پژوهشهاي تربيتي است و تقويت فعاليتهاي پژوهشي بهعنوان يكي از راهكارهاي مؤثر و مهم در افزايش كارايي مورد توجه است. براي آنكه بتوانيم راهحلهاي اساسي و بنيادي براي مسائل و مشكلات موجود پيدا كنيم، نيازمند آن هستيم كه پژوهشهاي كاربردي در اين زمينهها انجام دهيم و يافتههاي پژوهشي را بهكار گيريم. تضمين سلامت و صحت در تصميمگيريها نيز مستلزم استفاده از نتايج پژوهشي است.
حتي ما اگر در جنبههايي موفق نيز بودهايم با پژوهش بايد علل اين توفيق را شناخت و درصدد حفظ و نگهداري يا تقويت، رشد، توسعه و بهبود آن برآمد، چرا كه براي هر وضعيت موجودي ولو مطلوب، وضعيت مطلوبتري را ميتوان در نظر گرفت و هدفهاي پسنديده تري را برنامهريزي كرد. بنابراين تنها با پژوهش است كه زمينه و بستر مناسب براي بهبود فرايند تصميمگيري و شناخت مشكلات، ارائه راهحلهاي كاربردي، ارزيابي طرحها و برنامهها، اصلاح امور و به تبع، افزايش كارايي و بهرهوري فراهم ميآيد.
با آنكه مهمترين عامل پيشرفت و توفيق فزاينده بشر در آغاز هزاره سوم، اهميت دادن به فرايند پژوهش و استفاده بهينه از يافتهها در عرصههاي مختلف دانش و تكنولوژي است، اما در كشور ما نگرانيهاي قابل توجهي در زمينه عدمارتباط مناسب ميان پژوهشها و تصميمات در حوزههاي مختلف بهويژه در تعليم و تربيت وجود دارد و ما شاهد شكاف و فاصله زيادي بين اطلاعات حاصل از پژوهشها و تصميمگيريها براي تدوين، اجرا و ارزشيابي برنامهها هستيم.
بعد از گسترش اقدامات كمي ما مجبوريم در جهت كيفيت و بهبود بخشيدن كيفي فرايند آموزش و پرورش كودكان اين مرز و بوم گام برداريم و اين ممكن نخواهد شد مگر اينكه اجراي پژوهشهاي بنيادي و كاربردي و استفاده از نتايج اين پژوهشها را سرلوحه كار خود قرار دهيم.
اگر چه طي سالهاي گذشته پژوهشهايي در حوزه آموزش و پرورش صورت گرفته و اقدامات مؤثري در جهت پژوهش محوري و اقدام پژوهشي انجام شده است، لكن تا رسيدن به حد مطلوب در اين زمينه، فاصله زيادي داشته و راهي طولاني و پر فراز و نشيب را در پيش داريم.
بايد كاري كنيم كه پژوهش را از گوشه عزلت بيرون آوريم، چرا كه مهجور ماندن يا محدود ماندن آن باعث خواهد شد كه تصميمگيريها و تصميمسازيهاي ما با بينش و بصيرت همه جانبه اتخاذ نشود و بياثر و بيثمر باشد. بايد پژوهش از حد يك احساس بگذرد و بهصورت يك فرهنگ مطرح شده و در تمامي دستاندركاران نهادينه شود.
بايد طوري عمل شود كه هر معلم، كلاس را بهعنوان يك محيط مناسب براي انجام پژوهشهاي تربيتي در نظر داشته و با استفاده از روشهاي علمي، تجربيات خود را به محك بررسي و آزمايش بگذارد. بايد در ميان تصميمگيرندگان و برنامهريزان، اين فرهنگ و باور را بهوجود آورد كه براي اتخاذ هر تصميمي خصوصاً در آموزش و پرورش با توجه به موقعيت خاص آن، بر يافتههاي پژوهشي تكيه كرد و بدين ترتيب احتمال خطا و انحراف را به حداقل ممكن رساند.
استفاده از يافتههاي پژوهشي به وسيله مديران هر سطح، فضايي مناسب براي بهكارگيري اين يافتهها در ميان تمامي كاركنان آن مجموعه را فراهم ميآورد.
شرط گسترش و بسط پژوهش، اعتقاد به آن است؛ يعني قبول اين اصل كه اصلاح،بهبود و پيشرفت اجزاي نظام آموزشي منوط به پژوهشهاي تربيتي و استفاده از يافتههاي آن است. بنابراين بايد درصدد يافتن راهكارهايي باشيم كه اولاً اين باور ايجاد شود و ثانياً امكان بهكارگيري يافتههاي پژوهشي فراهم شود.
بايد تلاش شود تا راهكارهايي براي نشر و اشاعه يافتههاي پژوهشي جستوجو كرد. نتايج و يافتههاي پژوهشي را در جلساتي به بحث گذاشت و با تدوين مقالاتي اين يافتهها را منتشر كرد و گسترش داد. اين امر باعث خواهد شد علاوه بر آنكه برنامهريزان و دستاندركاران از نتايج و يافتههاي پژوهشي مطلع شوند، فرهنگ پژوهش در ميان تمامي دستاندركاران پذيرفته و نهادينه شود.
در حال حاضر ما با مسائل و مشكلاتي در حوزه آموزش و پرورش مواجه هستيم كه نيازمند راهحلهاي منطقي و علمي است. مسائل آموزشي، مواد آموزشي، شيوههاي آموزشي، مسائل تربيتي و پرورشي، مسائل ارزشيابي و... همه در مرحله اجرا با مشكلاتي مواجه هستند.
امروزه در آموزش و پرورش، شاهد طرحهايي هستيم كه بهصورت آزمايشي چند سالي اجرا و هزينههاي زيادي براي آن صرف ميشود، ولي با تغيير مديريتها، طرحها و برنامهها نيز تغيير ميكند يا متوقف ميشود. بديهي است كه دلايلي هم براي اين طرحها و اجراي آن ارائه شده، اما اين سؤال مطرح است كه بر چه اساس و منطق علمي اين طرحها اجرا شده و دلايل لغو آنچه بوده است. اگر طرحي بر مبناي نياز واقعي و براساس نظرات علمي حاصل از پژوهشهاي علمي باشد، طراحان آن ميتوانند هر مديري را متقاعد سازند كه طرح در جهت اهداف يا حل مشكلات موجود بوده و بايستي ادامه پيدا كند. بنابراين لازم است قبل از هر تصميم و اقدامي هر چند كوچك و ساده، عميقترين و پيچيدهترين بررسيها و پژوهشها را انجام داد تا صحت و سلامت تصميمگيريها تضمين شود.
بهطور كلي بايد پژوهش را جديتر بگيريم، دامنه آنرا گسترش دهيم و به پژوهش درباره برنامهها و روشها بها و ارزش لازم را بدهيم. پژوهشهاي كاربردي كه نتيجه آن سريعتر است را در اولويت قرار داده و در پژوهشهاي خود، ارائه راهبردهاي اجرايي را با توجه به واقعيتهاي موجود در آموزش و پرورش سرلوحه كار خود قرار دهيم.
|
